Przerost migdałka gardłowego
Migdałek gardłowy jest częścią układu odpornościowego małych dzieci i bierze czynny udział w zwalczaniu infekcji bakteryjnych i wirusowych górnych dróg oddechowych. W tkance limfatycznej migdałków zaczynają się fizjologiczne procesy związane ze zwalczaniem infekcji. W normalnych warunkach po wyzdrowieniu objętość migdałka zmniejsza się samoistnie, jednak gdy infekcje są częste lub/i dziecko jest alergikiem, do drażnienia tkanki limfatycznej dochodzi często lub wręcz bez przerwy. W takich warunkach migdał nie wraca do wyjściowych rozmiarów, a nawet powiększa się przy każdej kolejnej infekcji.
Mowę dzieci z przerośniętym migdałkiem gardłowym charakteryzuje nosowanie zamknięte. Ich mowa jest „martwa”, nie posiada naturalnego brzmienia. Dzieci te mają utrudnione oddychanie i często upośledzenie słuchu z powodu przewlekłych nieżytów trąbki słuchowej i zapalenia ucha środkowego. Nieprawidłowy tor oddechowy – oddychanie ustami, a także niedosłuch są przyczyną wielu nieprawidłowości artykulacyjnych. Dziecko z przerośniętym migdałkiem musi być objęte opieką laryngologa, który czasami zaleca usunięcie go, a także pod opieką logopedy, prowadzącego odpowiednie ćwiczenia np. oddechowe, słuchowe, usprawniające podniebienie miękkie.
Skrócone wędzidełko języka
Wędzidełko języka to włóknisty twór, który łączy w linii środkowej dolną powierzchnię języka z dnem jamy ustnej. Kiedy jest za krótkie może uniemożliwić wytworzenie prawidłowego brzmienia niektórych głosek, zwłaszcza sz, ż, cz, dż, l, r.
Wędzidełko można rozciągnąć dzięki masażom i intensywnym ćwiczeniom, od nich należy rozpocząć. Dopiero, kiedy ćwiczenia nie przyniosą spodziewanych efektów można wykonać podcięcie. Decyduje o tym laryngolog w porozumieniu z logopedą. Samo podcięcie nie usprawnia języka, stwarza tylko możliwości jego pionizacji. Wkrótce po zabiegu należy wznowić ćwiczenia pionizujące język oraz masaże.
Wady zgryzu
Wady zgryzu to odchylenia w ustawieniu żuchwy do szczęki górnej. Jeżeli są one znaczne (np. zgryz otwarty, przodozgryz, tyłozgryz) mogą prowadzić do nieprawidłowej artykulacji niektórych głosek.
Przy zgryzach otwartych podczas wymawiania głosek między zębami pozostaję szpara pionowa, w którą często wpada język. Zgryzowi takiemu towarzyszy często wymowa międzyzębowa.
U osób z przodozgryzem żuchwa w pozycji spoczynkowej jest nawykowo wysuwana do przodu a język wysuwa się przed górne siekacze. Przodozgryz wiąże się z wymową międzyzębową i przyzębową.
Przy tyłozgryzach nadmiernie w stosunku do żuchwy wysunięta jest szczęka górna. Tworząca się między zębami szpara prowadzi często do zmiany miejsca artykulacji głosek s, z, c, które brzmieniem przypominają ś, ź, ć.
Często trudno rozstrzygnąć, czy wada zgryzu jest przyczyną wady wymowy, czy jej skutkiem, np. w zgryzach otwartych.
Niewątpliwie jednak wady zgryzu często współwystępują z różnymi odmianami seplenienia – bocznym, międzyzębowym, przyzębowym. Dlatego wskazane jest, aby dziecko z wadą zgryzu było pod opieką ortodonty, nosiło aparat ortodontyczny, a także wykonywało ćwiczenia zalecane przez logopedę.
Rozszczepy wargi i/lub podniebienia
Rozszczepy wargi i podniebienia są to przerwy w strukturach tkankowych warg i podniebienia powstałe podczas rozwoju twarzoczaszki.
Zniekształcenia te powodują u dziecka zaburzenia czynności takich jak: oddychanie, ssanie, połykanie, żucie, słuch, mowa oraz bywają przyczyną zaburzeń emocjonalnych.
Dziecko z rozszczepem w zasadzie już od urodzenia otoczone jest opieką lekarzy (foniatry, chirurga, ortodonty) oraz terapeutów wczesnej interwencji (w tym również logopedy).
Najistotniejszym i najdłużej wymagającym rehabilitacji zaburzeniem u dziecka z rozszczepem jest zaburzenie mowy. Nieprawidłowość mowy dotycząca dzieci z rozszczepem określana jest jako palatolalia (współwystepująca dyslalia zlożona oraz nosowanie).
Wczesna i systematyczna terapia logopedyczna pozwala dziecku poprawnie komunikować się w środowisku.
