Nauka w zakresie szkoły podstawowej jest obowiązkowa. Stanowi o tym art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty.

Obowiązek szkolny rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat i trwa do ukończenia szkoły podstawowej. Obowiązek ten nie może jednak trwać dłużej niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 18 lat.

Kontrolę spełniania obowiązku szkolnego sprawuje dyrektor publicznej szkoły podstawowej w stosunku do dzieci mieszkających w obwodzie tej szkoły (art. 19 ustawy o systemie oświaty). W tym celu należy założyć i prowadzić tzw. „księgę ewidencji dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu”, w której corocznie odnotowuje się informacje o spełnieniu przez dziecko obowiązku szkolnego.

Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu, są obowiązani do dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły oraz zapewnieniem regularnego uczęszczania na zajęcia szkolne (art. 18 wyżej cyt. ustawy). Niespełnienie obowiązku szkolnego podlega egzekucji w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 20 ustawy o systemie oświaty) oznacza to, że na ustawowego przedstawiciela dziecka może być nałożona grzywna w celu przymuszenia do spełniania ciążącego na nim obowiązku.

Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji określa tryb postępowania i środki egzekucji administracyjnej stosowane w celu doprowadzenia do wykonania obowiązków. Obowiązek szkolny w rozumieniu art. 2 § 1 pkt 3 oraz art. 3 tej ustawy, jest obowiązkiem „o charakterze niepieniężnym, przekazanym do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego” – którym jest art. 20 ustawy o systemie oświaty.

Dyrektor publicznej szkoły podstawowej, w rozumieniu art. 5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jest „wierzycielem”, uprawnionym do żądania wykonania obowiązku szkolnego w drodze egzekucji administracyjnej.

W tym celu po stwierdzeniu niespełnienia przez dziecko obowiązku szkolnego, dyrektor publicznej szkoły podstawowej, w której obwodzie dziecko zamieszkuje, kieruje do jego rodziców/opiekunów prawnych, upomnienie (za potwierdzeniem odbioru) zawierające stwierdzenie, że obowiązek szkolny nie jest realizowany, wezwanie do posyłania dziecka do szkoły z wyznaczeniem terminu, informację, że nie spełnienie tego obowiązku jest zagrożone skierowaniem sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Stanowi o tym art. 15 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

W przypadku konieczności skierowania sprawy na drogę egzekucji administracyjnej na skutek nie zastosowania się do wezwania mimo terminu określonego w upomnieniu i dalszego nie realizowania przez dziecko obowiązku szkolnego, dyrektor publicznej szkoły podstawowej kieruje wniosek o wszczęcie egzekucji administracyjnej do organu egzekucyjnego, którym zgodnie z art. 20 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji jest miejscowo właściwa gmina.

Do wniosku wierzyciel (dyrektor szkoły, dołącza tzw. tytuł wykonawczy – w dwóch egzemplarzach – sporządzonych zgodnie z przepisami art. 27 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, oraz kopię upomnienia wraz z dowodem jego doręczenia.

Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte po upływie siedmiu dni od dnia wręczenia upomnienia. Kosztami upomnienia w wysokości czterokrotnej wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez państwowe przedsiębiorstwo użyteczności publicznej „Poczta Polska” za polecenie przesyłki listowej, obciąża się rodziców dziecka na rzecz wierzyciela, tj. szkoły, na konto wskazane przez dyrektora (art. 15 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 sierpnia 1991 r. w sprawie kosztów upomnienia oraz przypadków, w których egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia.

Środkiem egzekucji administracyjnej obowiązku szkolnego jest grzywna w celu przymuszenia. Grzywnę nakłada się na ustawowego przedstawiciela dziecka tj. rodziców lub prawnych opiekunów (art.116, pkt 1 i art. 120 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Grzywna w celu przymuszenia może być nakładana w kwocie nie przekraczającej 5000 zł. Grzywna może być nakładana kilkakrotnie, w tej samej lub wyższej kwocie, jednakże nie może ona przekraczać łącznie sumy 10 000 zł (art. 121 § 1 i 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Nałożone grzywny w celu przymuszenia, nie uiszczone w terminie podlegają ściągnięciu w trybie egzekucji należności pieniężnych.

Zanim szkoła prześle wniosek o wszczęcie egzekucji administracyjnej musi wyczerpać wszystkie dostępne jej środki i możliwości w zakresie egzekwowania obowiązku szkolnego.

Podstawy prawne:

  • ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t. jeden. Z 1996 r. DzU nr 67, poz. 329),
  • ustawa z dnia 17 czerwca 196 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t. jeden. DzU z 1991 r. Nr 36, poz. 161, z 1992 r. Nr 20, poz. 78, z 1993 r. Nr 28, poz.127, z 1995 r. Nr 85, poz. 426, z 1996 r. Nr 43, poz. 189 i Nr 146, poz. 680),
  • rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 sierpnia 1991 r. w sprawie kosztów upomnienia oraz przypadków, w których egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia (DzU Nr 81, poz. 354, z 1994 r. Nr 86, poz. 401).

Stan prawny na dzień 05.03.1997 rok.

Iwona Szweda , opracowanie autorskie, Gdańsk, 1997